11 Ocak 2015 Pazar
CEMİYETLER
Kurtuluş Savaşı yıllarında kurulan yararlı ve zararlı derneklerdir.Millî(yararlı) Cemiyetler
Millî Cemiyetler, I. Dünya Savaşı'nda yenilen Osmanlı'nin galip devletler tarafından işgalini ve savaş yıllarında Anadolu'dan sürülen gayrimüslim halkın geri dönmesini önlemek amacıyla kurulan dernek kuruluşlar ve topluluklara verilen ad. 1918 Ekim ayında iktidardan düşen İttihat ve Terakki hükümetinin yerel düzeydeki önderleri tarafından, Osmanlı'nin hemen her bölgesinde 1919 yılının ilk aylarında kurulmuşlardır.Bu amaçla kurulan silahlı direniş gruplarına genellikle Kuva-yi Milliye, sivil cemiyetlere ise Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri adı verilmiştir. Dağınık olarak örgütlenen Müdafaa-i Hukuk cemiyetleri Eylül 1919'da toplanan Sivas Kongresi'nde Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (ARMHC) çatısı altında birleştirilmiş,23 Nisan 1920'de toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisi ARMHC temsilcilerinden oluşmuştur.
1. Trakya-Paşaeli Cemiyeti
Kurulan ilk yararlı cemiyettir.
Trakya’nın Yunanlılar tarafından işgalini önlemek amacıyla kurulmuştur.
Osmanlı Devleti’nin dağılması durumunda bağımsız bir devlet kurma kararı da alınmıştır.
2. İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (Redd-i İlhak):
Mondros’tan hemen sonra İzmir’de kuruldu.
Amacı İzmir ve çevresini Yunanistan’a katılmasını önlemektir.
Ancak İzmir’in Yunanlılar tarafından işgalinin kesinleşmesi üzerine Redd-i İlhak Cemiyeti olarak çalışmalara devam edildi.
3. Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:
Merkezi İstanbul’dur.
Doğu Anadolu’da teşkilatlanarak faaliyet göstermiştir.
Amacı Doğu Anadolu’yu işgallerden koruyarak Ermeni devletinin kurulmasını önlemektir. Erzurum kongresini bu cemiyet düzenlemiştir.
4.Kilikyalılar Cemiyeti:
İstanbul’da kurulmuştur.
Amaç; Adana ve çevresini Fransız ve Ermeni işgalinden kurtarmaktır.
5. Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:
Bu cemiyet, Trabzon ve çevresine yönelik Rum ve Ermeni iddialarına karşı, Türk ve Müslüman halkın haklarını korumak amacıyla faaliyet göstermiştir.
6. Milli Kongre Cemiyeti:
İstanbul’da kuruldu.
Cemiyetin amacı, Türklere karşı yapılan haksız ve yersiz propagandalara karşı çıkmak, basın ve yayın yolu ile Türk Milletinin haklı sesini dünyaya duyurmaktır.
Kuvay-i Milliye tabirini kullanan ilk kuruluş Milli Kongre Cemiyetidir.
Yararlı Cemiyetlerin Özellikleri
Bölgesel cemiyetlerdir. Öncelikli amaçları ülkeyi korumak değil, kuruldukları bölgeyi korumaktır.Genellikle basın-yayın yolu ile çalışmalarını sürdürmüşlerdir.
Milliyetçilik düşüncesi etkilidir.
İstanbul’a bağlı veya karşı değillerdir.
Sivas Kongresiyle birleştirilmişlerdir.
Zararlı(milli varlığa düşman) Cemiyetler
Özellikleri:Osmanlı Devleti’nin parçalanması için faaliyet göstermişlerdir.
Bağımsız devlet kurmayı amaçlamışlardır.
İtilâf devletleri tarafından desteklenmişlerdir.
Bulundukları bölgelerde işgallere zemin hazırlamışlardır.
1- İngiliz Muhipler Cemiyeti :İstanbul, 20 Mayıs 1919.Milli mücadeleye karşı çıkıp İngiliz mandacılığını savunmuşlardır.
2- Wilson Prensipleri Cemiyeti : İstanbul, 14 Ocak 1919.Amerikan mandacılığını savunmuşlardır.
3- Kürt Teali Cemiyeti :İstanbul, Mayıs 1919.Wilson İlkelerine dayanarak D.Anadolu’da bağımsız bir Kürdistan kurmayı amaçlamıştır.
4- Teali-i İslam Cemiyeti (Eski Cemiyet-i Müderrisin) : İstanbul, 19 Şubat 1919.Anadolu’daki ulusal direnişe karşı olan bu cemiyet, halifelik yanlısı bir politika izlemiştir.
5- Trabzon ve Havalisi Adem-i Merkeziyet Cemiyeti : İstanbul, Ocak 1919 28 Eylül 1919'da Hürriyet ve İtilaf Fırkası'na katılmıştır.
6- Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası : İstanbul, 14 Ocak 1919 Fırka, Sulh ve Selamet Cemiyeti ile Selamet-i Osmaniye Fırkası'nın birleşmeleriyle oluşmuştur.Kurtuluşun padişaha bağlı kalmakla sağlanacağını savunan kişiler tarafından kuruldu.Hürriyet ve İtilâf Fırkası ile birlikte hareket etmişlerdir.
7- Hürriyet ve İtilaf Fırkası : İstanbul, Ocak 1919
8- Nigehban Cemiyet-i Askeriyesi : İstanbul, Ocak 1919 Hürriyet ve İtilaf'la beraber hareket etmiştir.
9. Osmanlı İla-yi Vatan Cemiyeti : İstanbul, 19 Kasım 1919 Padişah taraftarı ve Müdafaa-i Hukukun tamamen karşısındadır. Cemiyet, gizli olarak Milli Mücadele aleyhine örgütlediği Tarik-i Salah (veya Tarikat-ı Salahiye) Cemiyeti ile beraber çalışmıştır. Bu dernek ve partilerin dışında, faaliyetleri sınırlı ve etkinliği yaygın olmayan, Osmanlı Mesai Fırkası, Osmanlı Çiftçiler Cemiyeti, Türkiye Sosyalist Fırkası, Vahdet-i Milliye Heyeti, Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Partisi, Türk Teali Cemiyeti, Müsalemet İttifakı, Amele Fırkası gibi kuruluşlar Anadolu'daki Milli Mücadele hareketinin karşısında olmuşlardır.
10. Lazistan Selamet-i Milliye Cemiyeti : Rize, 23 Nisan 1919 Gürcülerin çıkarlarına hizmet eden para ile tutulmuş kimselerden oluşmaktadır.
Azınlıkların Kurdukları Zararlı Dernekler :
1. Rumların kurdukları cemiyetler :
a) Mavri Mira : Rum Patrikhanesi'nde kurulmuştur. Yunan Kızılhaç Cemiyeti ile Resmi Göçmenler Komisyonu da Mavri Mira'ya bağlı idiler. Ayrıca, Rum okullarındaki izci kuruluşları da tamamiyle Mavri Mira tarafından yönetilmekteydi.
b) Pontus Rum Cemiyeti
c) Trakya Cemiyeti İttihad-ı Milli ve Kordos adlı cemiyetler
2. Ermenilerin Kurdukları Cemiyetler : Daha önceleri Ermenilerin kurmuş oldukları Taşnaksütyan ve Hınçak adlı gizli ve yeraltı örgütleri milli mücadele döneminde de faaliyette bulunmuşlar ve yabancı devletlerle işbirliği yapmışlardır. Ermeni patriği Zaven Efendi de Ermenilerin örgütlenmesinde önemli rol oynamıştır.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)